Ömer Büyüka -Beygua-

1901'de Düzce'de doğdu. 1930'da Orman Yüksek Mektebi'ni birinci dereceyle bitirdi. Çeşitli yerlerde memuriyetlerde bulundu. 64'te emekliye ayrıldı. Gazete ve dergilerde makaleler yazdı, şiirlerini yayımladı. Abhazca üzerine inceleme ve tezlerini kitaplaştırdı. 1991'de hayatı bir belgesele konu olan Büyüka, 92'de Abhazya Cumhuriyeti Hükümeti'nce "Dırmıt Gulya Devlet Ödülü" ile mükâfatlandırıldı. Gerek menşur kitapları ve dergilerde kalmış makaleleri; gerekse yayımlanmamış kitapları büyük bir yekûn tutar. Eserleri: Abhaz Mitolojisi Anaç mı?(1971), Hazret-i İbrahim'le Awubla ve Kafkaslılar(1975), Kafkas Kaynaklarına Göre İlk Yaradılışlar-İlk İnsanlık-Kafkas Gerçekleri(2 Cilt, 1985-1986), Astampılıtıy Apsıva Bjı(Abhzca şiirleri, 1992-biyografisiyle beraber), Kafkas Aahları(Türkçe şiirleri, 1992), Abhaz Tarihinin İskeleti(1993), Abhazca İlk Dil mi?(1994) HAYATI Aslında Ömer Büyüka'nın kendi ağzından da bir biyografisi var. Bir gün Akuşba Erol ziyaretine gider, çıkaracakları dergide kendisine de yer vermek istediklerini söyler. Beygua Ömer anlatır, Akuşba Erol yazar. Üç bölümlük bir otobiyografi bu: "Babam", "Annem", "Ve Ben". Büyük dedesinin dedesinden başlar anlatmaya. Büyük dedesinin dedesi, Ruslar'ın Osmanlı'ya karşı kışkırtmaları sonucu devrim teşebbüsünde bulunan, fakat başarıya ulaşamayınca hapse mahkûm edilip daha sonra bir şekilde kurtulan Beygua Mamagul'dur. Sonra onun oğulları Şermet ve Sabatay; ve Şermet'in oğlu Mac doğar. Mac, Ömer Büyüka'nın büyük dedesi. Onun oğlu Beygua Hasan. Kafkasya karışıktır. Rus baskısı ve savaşlar sürüyor... Nihayet tehcir... Hasan Beygua 1878 Türkiye muhacirlerinden. Düzce'nin Efteni Hacı Süleymanbey köyüne yerleşir. Beygua Ömer 1901'de burada doğar. Daha sonra babası Bayram Usta, "çok idealist" Çkalapuva Şirin Efendi ile beraber "halkımızı istedikleri yönde aydınlatamadıklarından yakınarak 'hiç olmazsa çocuklarımızı kurtaralım' " düşüncesiyle ilçe merkezine göç ederler. İlk tahsiline dinî bilgilerle başlar Ömer Beygua. Okumayı da Arap alfabesiyle yazılan Abahzca metinlerden öğrenir. İlk hocaları "Abhaz kızı Canıpha Hasibe ve kocası Abhazca da konuşan Şapsığ Reşit Efendi". 'Şapsığ Müderris' İsmail Efendi'den Arabiyyat dersi alır.Sonra TBMM hükûmetinin Düzce'de kurduğu Medari-i İlmiyye'ye girer. 8 yıl Arapça okuyanlar sınıfına girse de, Medaris-i İlmiyye kapanınca tahsiline İdadi Mektebinde devameder. Fakat orada da fazla okuyamaz. Çünkü fiyatı çok yükseltilen aidatını ödeyemez olmuşur. İdadinin dengi olmasa da açılan orta okula girer, bitirir. Sonra yüksek okul imtihanı. Çalışır, kazanır fakat istediği bölümü değil. Alındığı bölüm; veterinerlik. Orman mühendisliğinde ısrar eder ve İstabbul'daki Yüksek Orman Mektebi'ne gönderilir. Nihayet 1930'da birinci derecede başarıyla mezuniyet. Biraz Rusça'nın yanında Arapça, Farsça, Fransızca, Almanca; okuduğu diller. Ama bu dillerin hiç birinde kendini yeterli görmez, pratik bilgisini eksik bulur. Ancak, 'bir dilci sıfatıyla' onların da gramerlerini ve 'kısmen' lûgatlarını bilir. Kütüphanesi dil bakımından oldukça çeşitli; Arnavutça, İngilizce, Rusça, Hırvatça, Gürcüce, Ermenice, Abhazca, Adigece, Yunanca kitaplar... Büyüka'nın fikrî dünyası da en az kütüphanesi kadar zengin: Hz. İbrahim'in Abhazca konuştuğu, Abhazca'nın ilk dil olduğu ve diğer dillere anaçlık ettiği iddiaları hep ona ait. Hayatı boyunca Abhazca'nın sırlarını çözmeye çalıştı Ömer Beygua. Tâ ki Şubat 26'da vefat edinceye dek.