Aslan Kıt=Aslan Hable (Karaboğaz Köyü)

Kopsirgen Orhan Baran

Aslan Kıt=Aslan Hable  (Karaboğaz Köyü)

Aslan kıt;Karaçay Çerkesk Özerk Cumhuriyetinde Kardenek ırmağı ile Ishavut(Aksavut) ırmağı kıyısında Aslan ailesi (sülalesi) tarafından kurulmuş bir köydür.1858-59 yıllarında başta Aslan ailesi olmak üzere köy halkının tamamı Türkiye ye göç etmiştir.Bu gün Karaçay Çerkesk Özerk Cumhuriyetinde bulanan Abaza köylerinin hiç birisinde Aslan ailesi yoktur.Demek oluyur ki köy ve sülalenin tamamı göç etmiş

Köy halkının geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır.Öğrendiğimiz kadarıyla köyde Abazaca bilen yoktur.Ancak,tüm köy halkı örf adetlerini korumak için büyük bir çaba içersindedir.Yılda bir kez köyde şenlik düzenlenmektedir.

Aslan ailesi Türkiye ye göç ettikten sonra Kayseri-Pınarbaşı ilçesine 7 km. uzaklıkta bulunan Aslan Kıt (Aslan Hable=Karaboğaz köyünü kurmuşlardır. Şimdiye kadar okuduğum tarihi kitaplar (Abazaca-Rusça ve Türkce)  da,Aslan ailesinin bey (kinez=prens) olduğuna dair bir bilgiye rastlayamadım.Daha önceki yazılırımda belirtmiştim.Bir daha belirteyim.Abaza Aşuwaların ikinci kolu olan Tapanta=Altıkesek=Bezhag bölümünün beyleri sırayla şöyledir.Biberd-Cantemir-Darıko-Koça-Kılıç ve Lo ailesi…Bu saydığım ailelerden Cantemir ve Koça ailelerinin gerek Kafkasya da ve gerekse Türkiye de adları ile anılan köyleri yoktur.Diğer ailelerin Biberd-Darıko-Kılıç ve Lo ailelerin hem Türkiye de hem de  Kafkasya da köyleri vardır.Edindiğim bilgiler bundan ibaret.Ancak,Yazdığım bilgiler yüzde yüz doğrudur iddiasında bulunmuyorum.Kapsamlı bilgeler verecek olan hemşerilerim yazı gönderirlerse yanlışlıklarımızı anında düzeltiriz.

Tespit edebildiğimiz kadarıyla; Aslan kıt=Aslan Hable=Karaboğaz Köyünde

mevcut olan sülaleler :Aslan (Аслан) - Acbek (Аджьбек) – Hapat (Х1апат1)-Karma  (Къарма )- Tlis (Тлис ) Rıka (Рыка)- Baykaldı (Байкъалды)- Hapsak- (Хапсак ) –Borsa (борса )-Birsayka (Бирсайка )-Kalğur (Къалг1выр)-Kanoka (Къанокъва) –Gıği (Гыг1и) -Tekase (Текьасе )- Koşoko (Къвошоукъва)

Bu arada Karaçay-Çerkesk Özerk Cumhuriyetinde Aslan kıt ( Aslan Hable) nin yerini (Aksavut) yakınlarında bir yer) haritasını ve bu özerk cumhuriyetle ilgili bilgileri aktarıyorum,

Karaçay - Çerkes  Özerk Cumhuriyeti Haritası

Ve Karaçay Çerkesk Özerk Cumhuriyeti ile ilgili Bilgiler





Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti; Kuzey Kafkasya'da bulunan, Rusya Federasyonu üyesi bir cumhuriyettir. Yüzölçümü 14.100 km²'dir. Başkenti Çerkessk olup, ikinci büyük kenti de Karaçayevsk'dir.

Resmi ve konuşulan dillerKaraçayca, Çerkesce (Kabartayca), Rusça, Nogayca, Abazaca. Başkent Cherkessk En büyük kentCherkessk Yüzölçümü - ToplamÜlkeler arasında 82'inci
14.100 km²Nüfus /Toplam (2002) /Nüfus yoğunluğu
Ülkeler arasında 75'nci /439,470 /82/km²
Para birimi Ruble (RUR) € )¹


CUMHURİYETİN YAKIN TARİHİ

  • 12 Ocak 1922'de Rus SFSC'ne bağlı "Karaçay-Çerkes Özerk Oblastı" adıyla kuruldu.
  • 26 Nisan 1926'da merkezi Karaçayevsk kenti olan "Karaçay Özerk Oblastı" ve Çerkessk merkezli "Çerkes Ulusal Okrugu" biçiminde bölündü.
  • 30 Nisan 1930'da "Çerkes Özerk Oblastı" adını aldı.
  • 1943'te Nazi Almanyası ile işbirliği yaptıkları gerekçesiyle Karaçayların tümü Kazakistan'a ve kısmen Özbekistan'a sürüldü. Karaçay Özerk Oblastı da lağvedilip toprakları Gürcistan'a eklendi ve bu topraklara Svan göçmenler yerleştirildi.
  • 1956'da saygınlıkları geri verilen Karaçayların anayurtlarına dönüş izni çıktı ve eski Karaçay topraklarını da kapsamak ve merkezi Çerkessk kenti olmak üzere, 9 0cak 1957'de "Karaçay-Çerkes Özerk Oblastı", 1926 öncesinde olduğu gibi, "Karaçay" ve "Çerkesya'"nın ikinci kez birleştirilmesiyle, yeniden oluşturuldu. Svanlar da Gürcistan'a geri gönderildiler. "Karaçay-Çerkes Oblastı" 3 Temmuz 1991'de Cumhuriyet statüsüne yükseltilerek Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti adını aldı. Rusya Federasyonu’nu oluşturan Cumhuriyetlerden biridir.

İDARİ BİRİMLER VE YERLEŞİM


Cumhuriyetin başlıca yerleşim merkezleri, Başkent Çerkesk, Karaçayevsk, Teberda, Arxhız, Kurcinuvo, Elbruzski, Üst-Ceguta, Erkin-Şahar, Udarnıy'dır. Daha küçük yerleşim yerleri ise pek çoktur.
Bölgenin asıl yerlileri Adigeler olup, diğer gruplar daha sonra bu bölgeye yerleşti. 1830-38 yılları arasında bölge büyük ölçüde Rus istila ve denetimine girdi. Kuban ve Laba ırmakları arasında bulunan ve Çerkeslerce Base Ovası (Base Gubğo) denilen büyük bir alan Çerkes ve Abaza nüfusundan temizlendi. Bu nüfusun küçük bir kısmı Kabardey'den getirilen göçmenlerle takviye edilerek, Büyük ve Küçük Zelençuk ırmakları vadilerine, yani şimdiki yerlerine yerleştirildi. Çerkesler Kabartay ve Besleney lehçelerinde konuşurlar.


Jako (Alesçırey), Aliberdukovsk (Hağundokhuey), Habaz (Khasey Hable), Zeyıko (Hatoxhşıkhuey), Koşhable, Yincigişxue, Besleney, Vak'ojıle (Doxhşıkhuey), Adığe Hable, Yersakhon (Abaza Hable), Baralki, Humara (Abıkkuhable) köyleri Adığe yerleşim birimleridir.
Karaçaylar ise, güneydeki dağlık kesim vadilerinde yaşıyor iken, 1944'te Kazakistan'a sürüldü. 1957 yılında geri dönen Karaçaylar’ın Çerkessk kentine, Adıge, Rus ve Abaza köyleri ve çevrelerindeki yerlere yerleşimine de izin verildi. Karaçaylar, Nogaycaya ve Balkarcaya yakın bir Türk lehçesi konuşurlar. Ama Karaçayca ile Balkarca aynı yazı dilini paylaşır, bu nedenle bu dile Karaçay-Balkar dili de denmektedir.

 
Hurzuk, Kart Curt, Uçkulan, Teberda, Elbrusski, Duvut, Cazlık, Mara, Novi Karaçay, Kumuş, Sarı Tüz, Pravukubansky, Krasnogorskaya, Cöbetey, Eltarkaç, Kızıl Kala, Pervomayskoe, Üçköken, Krasnıy-Kurgan, Hasavut, Maruha, Zelençuk, Darzus, Arhız, Karaçay yerleşim birimleridir.
Abhazların ulusunun ortaya çıkması, M.S. 8. yy'da tarih sahnesine çıkan Apsil, Abazg, Sanıg ve Misimyan adlı boyların konsolidasyonu ile gerçekleşmiştir. Kuzey-Batı Abhazya'da Bzip nehrinden Tuapse'ye kadar uzanan bölgede yasayan Abazgların, Abaza ulusunun doğması sürecinde odak noktası oldukları kabul edilir. Abazinler, 13.-14. yüzyıllarda Kuzey Kafkasya'ya göç etmiştir. Kuzeye yönelen Aşuwa (Tapanta) Abazaların göçünü Aşkarawa Abazaların göçü takip eder. Abazalar, Çerkezler ile birlikte kuzey batıdaki Küçük ve Büyük Zelençuk ırmakları vadilerini kapsayan Habez, Adıge-Hable ve Abaza rayonları ile Çerkessk'te yaşar.
Gum Lowkıt, Koydan, Kubina, Psıj, Kara Pago, Alburğan (Biyberd), Yincig Çık'uın, T'ap'ant'a, Abaza Hable, Malo Abazinski, Staro Kubinsk, Novo Kubinsk, Apsuwa köyleri Abaza’dır.

 
Abazalar için oluşturulan ve 30 Haziran 2006’da resmen tanınan Abaza Rayonu’nun kuruluş çalışmaları sürmektedir. (Geniş bilgi bu bölümün sonunda.)


Nogaylar Kuzey Kafkasya'da yaşayan halklardan biridir. Nogaylar isimlerini Altın Ordu tarihinde önemli bir rol üstlenen, birçok boyu etrafında toplayıp, zamanla bütün iktidarı ele alan, hanları istediği gibi değiştiren ve bu şekilde kırk yıl boyunca Deşt-i Kıpçak'a hükmeden "Nogay" adlı komutandan almışlardır. Yaşadıkları alanlar oldukça dağınıktır. Nogay Türklerinin yaşadıkları yerler; Rusya Federasyonu'na bağlı Karaçay Çerkez Cumhuriyeti, Stavropol ve Dağıstan'dır.

 
Nogaylar Karaçay Çerkes’te kuzeydeki Adıge-Hable rayonunun kuzey düzlüğündeki 5 köyde, Yerkin Halk, Yerkin Yurt, Adil Halk, Kızıl Togay, Yerkin-Şahar yoğun olarak barınmaktadırlar.
8 Ekim 2006 tarihinde yapılan referandum sonuçları doğrultusunda Nogay Rayonu’nun kuruluş çalışmaları sürmektedir. (Geniş bilgi bu bölümün sonunda.)

 
Kafkasya’nın işgal sürecinden sonra 1860'larda bölgeye iskan edilen
Ruslar ise başkent Çerkessk dışında, batıdaki Zelençuk ve Prikuban rayonlarında yaşar.

 
Karaçay Çerkes’te ayrıca Ordjonikidzevski ve Kosta Hetagurova isminde iki de Oset köyü vardır.

 

Nogay Azınlık Bölgesi


Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nde Nogaylar için de bir Rayon oluşturulması çalışmaları sürüyor. Nogay bölgesini oluşturacak 5 yerleşim biriminde 8 Ekim 2006 tarihinde yapılan referandumda seçmenlerin yüzde 94'ü bölgenin kurulmasından yana oy kullandı. Nogay bölgesi olarak birleştirilmesi planlanan ve 10 bin seçmenin bulunduğu beş yerleşim merkezinde oylamaya katılım oranı yüzde 88.2 olarak gerçekleşti.
Nogay Rayon’unu oluşturacak İkon-Halk, Adil-Halk, Erkin-Yurt, Erkin-Halk ve Erkin-Şahar köyleri şimdiye kadar Adıge Hable bölgesine bağlıydı.
2002 sayımına göre Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nde nüfusun % 3,4'ünü oluşturan 14 bin civarında Nogay yaşıyor.

 
Karaçay Çerkes Cumhuriyeti’ndeki tek şeker fabrikası Erkin-Şahar’da bulunuyor. Cumhuriyetin en verimli topraklarının bulunduğu Nogay Bölgesinden, Stavropol Bölgesi yerleşimi Nevinomısk ile Karaçayevsk Bölgesi yerleşimi Ust-Ceguta’yı birleştiren demiryolu geçiyor.
Nogay Bölgesi, Karaçay-Çerkes’in 10. Rayonu olacak.



Abaza Azınlık Bölgesi


Abaza Rayonu’nun oluşturulması konusu ilk kez Abaza halkının, “Rusya'nın sayıları az olan halkları”na dahil edilmesinin ardından gündeme geldi. Sayıları az olan halklara dahil edilmesinin ardından Abazalar, Rusya kanunları uyarınca varlıklarını ve kültürlerini devam ettirebilmek için bir takım haklar kazandılar. Bu haklardan biri tarihi topraklarında yaşama hakkı.


Karaçay-Çerkes’te 25 Aralık 2005’te yapılan referandumun ışığı altında Rusya Federasyonu hükümetinin 1 Haziran 2006’da aldığı karar çerçevesinde Karaçay-Çerkes Parlamentosu Anayasa’nın cumhuriyetteki idari bölgelerle ilgili 62. maddesinin 1. fıkrasında değişiklik yaparak, sekiz olan idari bölgelere Abaza Rayonu’nu da ekledi. Abazaların yaşadığı yerler, 30 Haziran 2006’da idari bölge olarak resmen tanındı.


Tamamen oluşturulması için 1 Ocak 2009’a kadar geçiş süreci tanınan Abaza bölgesinin merkez yönetimi İnjiç-Çukun kasabasında olacak. Referandumla yeni oluşturulan Abaza bölgesinin Abazaların toplu olarak yaşadığı ve Prikuban, Habez ve Ust-Cegutin bölgelerine bağlı Kara-Pago, Psıj, İnjiç-Çukun, Elburgan ve Kubina kasabalarından oluşması öngörülüyor.


Abaza Rayonu, Abazaların toplu olarak yaşadığı ve ülke coğrafyasının yüzde 2’sine tekabül eden 300 kilometrekarelik bir alanda kuruldu. Toplam nüfusun yüzde 7,4'ünü oluşturan 32 bin civarındaki

Video Galeri

Fotoğraf Galerisi

Biyografiler

img25

Ömer Büyüka -Beygua-

img25

Papapha Mahinur Tuna

img25

Oktay Chkotua

img25

Fazıl İskender